امروزه واژه ها ی مقاوم درجه حرارت پائین و بتن دیر گداز معمولا برای اشاره به خصوصیات حرارتی به كار می روند بنا به استاندارد 9556TGL آلمان و 99-30 TGL شوروی واژه بین مقاوم حرارتی برای كلیه توصیفات به كار می رود . در صورتی كه در كشور های دیگر استاندارد 43-85-45GOST مرزی بین تعاریف بتن مقاوم حرارت و بتن مقاوم در دمای بالاتر از 1770 قائل شده است . در مقالات انگلیسی و آمریكایی نیز مواد مشابهی را به نام سیمانهای دیرگداز , بتن های دیر گداز یا ریختگی های دیر گداز می نامند .
بتن دیر گداز :
به مخلوطی از سیمان , انواع پر كننده و ذرات ریز و آب گفته می شود كه در درجه حرارت معمولی حالت گیرش دارد و تمام موادی كه شامل سیمان نیستند می توان شبه بتن ( concrete type ) بحساب می آورند . لغت بتن بیان كننده عوامل چسبا ننده ی دانه های ریز هیدرولیكی كه عمدتا شامل تركیبی از Fe2O3 , Al2O3 , Sio2 با CaO كه در استاندارد های مشخص دارای خواص معینی هستند و بعد از عمل تركیب (بعد از 28 روز ) به استحكام فشاری Psi 3200 می رسد كه آن را به عنوان مینیمم استاندارد در نظر می گیرند .
مهمترین بتن ها در این رابطه عبارتند از :
بتن های سیمان پرتلند , سیمان كوره بلند , آلومینا های مختلف كه یكی از مشخصه های بارز همه ی آن ها سختی هیدرولیكی آنهاست و كاربرد این بتنها تا منطقه زینتر شدن آنهاست .
مشخصات استاندارد بتن های دیر گداز عبارت است از :
بتن های دیر گداز در درجه حرارتهای معمولی دارای اتصالات هیدرولیكی هستند و وقتی پخته می شوند از مرحله ی اتصال هیدرولیكی به مرحله ی اتصال سرامیكی تبدیل می شوند بدون آنكه استحكام آن كاهشی پیدا كند , بر طبق این استاندارد ها مخلوط های بتنی از نظر كارخانجات دیر گداز مخلوط های خشك شدنی درهوا هستند كه از مواد اولیه مقاوم در برابر حرارت با اندازه بندیmm 30- 0 و سیمان تشكیل شده اند .
به عبارت دیگر بتنهای دیر گداز عبارتند از :
بتن هایی كه خواص مكانیكی و فیزیكی آن حتی بعد از مدت زمان زیادی كه در حرارتهای بالا تا حد قابل قبولی باقی بماند .
عاملهای چسباننده :
عاملهایی چسباننده ای كه در چنین بتنهایی بكار می روند ممكن است چسبهای هیدرولیكی ( معمولا سیمانها ) باشند و یا چسبهای غیر هیدرولیكی ] بتن پریكلاس با سیمان سورل ( بتن ما گنزیا ) , چسب شیشه [ . در كشور های غربی استفاده از چسبهای هیدرولیكی در بتن های مقاوم در برابر درجه حرارت بسیار رایج است و در شوروی استفاده از عامل چسباننده چسب شیشه در بتن های دیر گداز نقش مهمی را در صنعت ایفا می كند . مواد نوع بتنی ( شبه بتنی ) موادی هستند كه دارای فسفات چسب شیشه و ماگنزیا ( پریكلاس ) می با شند .
تقسیم بندی بتنهای دیر گداز : بتن های دیر گداز را می توان بر اساس درجه حرارت كار , نوع عاملهای اتصال ( چسباننده ) و نوع مواد پر كننده تقسیم بندی نمود :
1- تقسیم بندی بر اساس درجه حرارت کار :
نوع بتن درجه حرارت درجه حرارت كار
بتن با دیر گدازی پائین كمتر از 1500 1100- 200
بتن با دیرگدازی متوسط 1790- 1500 1300- 1100
بتن با دیرگدازی بالا بیشتر از 1790 بیشتر از 1300
2- تقسیم بندی بر اساس نوع اتصالات :
A - بتن های دیرگداز ساخته شده از بتن های سرباره ( بتنهای كوره بلند با بتنهای آهن پرتلند )
B- بتن های دیر گداز ساخته شده از سیمان آلومینیایی ( بتن های آلومینیای بالا )
C- بتن های دیر گداز با عامل چسباننده ی چسب شیشه ( بتنهای آلومینیای باریم )
D- بتن های دیر گداز با عامل چسباننده ی ماگنزیا
E- اتصال های شیمیایی مانند فسفاتها با افزودن اسید فسفرین به مخلوط
F- اتصال هیدرولیك
G- عاملهای چسباننده ی آلی مثل قیر , قطران , سولفیت لایم
3- تقسیم بندی بر اساس نوع مواد پر كننده :
A- بتن های دیر گداز با مواد پر كننده ی غیر مقاوم در برابر حرارت (خرده آجر , سرباره و ......)
B- بتن دیر گداز با شاموت ( خاك نسوز پخته شده )
C- بتن دیر گداز با آلومینات بالا
D- بتن های دیر گداز با كراندوم
E- بتن دیر گداز با سیلیس
G- بتن دیر گداز با مگنزیا
F- بتن های دیر گداز با كرومیت – ماگنزیا
H- بتن دیر گداز با كاربید سیلیسیم
روند تاریخی پیشرفت :
بر مبنای اولین گزارش امكان استفاده از بتن در دمای بالا به كارهای مهندسین ساختمان در اوایل همین قرن بر می گردد . استفاده از شاموت و خاكستر بعنوان اجزای بتن در این مقاصد مفید تر بوده , هر چند پیشنهاد آن ها در همان زمان عملی نگردید .
تا اوایل قرن بیستم هیچ توجه اساسی به این نوع مواد دیر گداز نشد یعنی زمانی كهC.Platzman تولید بتن دیر گداز را با پایه ی سیمان پرتلند و افزودن شاموت و خاكستر ( یا سیلیكای فعال ) به ثبت رساند همزمان استفاده از سیمان آلومینائی نیز در 26 – 1925 بوسیله Kesther به ثبت رسید . با شروع دهه 1930 افزایش قابل ملا حظه ای در تحقیق و توسعه در تعدادی از كشورها در این زمینه به چشم می خورد .
با عرض پوزش از خوانندگان گرامی ، بعلت محدودیت ظرفیت و حجم هر مطلب ، بقیه مطلب را در قسمت دوم مطالعه فرمائید .